28 May – Müstəqillik Günü bu il Azərbaycan üçün xüsusi əhəmiyyət daşıdı. Bu gün, yalnız Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin rəsmi elan olunduğu tarixin qeyd olunması ilə deyil, həm də Laçın şəhərində baş tutan Azərbaycan, Türkiyə və Pakistan prezidentlərinin birgə iştirakı ilə daha da möhtəşəm və tarixi bir məna qazandı. Bu tədbir yalnız bayram deyil, həm də çoxqatlı siyasi, tarixi və mənəvi rəmzləri özündə birləşdirən hadisə oldu. Prezident İlham Əliyev tədbirdə çıxışında deyib ki, 107 il bundan əvvəl müsəlman aləmində ilk demokratik respublika – Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti yaradılmışdır: “Bu, böyük tarixi hadisə idi. Əfsuslar olsun ki, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin ömrü uzun olmadı. İki il sonra – 1920-ci ilin aprel ayında müstəqilliyimiz əlimizdən alınmışdır. Ondan bir neçə ay sonra – 1920-ci ilin noyabr ayında sovet Rusiyası tərəfindən Qərbi Zəngəzur bölgəsi Azərbaycandan ayrılıb Ermənistana birləşdirilmişdir. Bu, böyük ədalətsizlik idi və Azərbaycan xalqı buna oxşar ədalətsizliklərlə tarix boyu üz-üzə qalmışdır. Ancaq xalqımızın iradəsi və qardaş xalqların dəstəyi bizə güc verirdi, bizi ruhlandırırdı və iradəmizi gücləndirirdi”.
2020-ci ildə Azərbaycan Ordusunun 44 günlük Vətən müharibəsində qazandığı möhtəşəm qələbə zamanı da Türkiyə və Pakistan Azərbaycanın yanında oldu. Türkiyənin siyasi və mənəvi dəstəyi, Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın açıq və prinsipial çıxışları, Pakistanın da oxşar mövqeyi Azərbaycan xalqı tərəfindən böyük rəğbətlə qarşılandı. Bu gün də həmin qardaşlıq münasibətləri yalnız sözlərlə deyil, konkret layihələrlə, hərbi və iqtisadi əməkdaşlıqla davam etdirilir.
1992-ci ildən etibarən 30 il ərzində Ermənistan silahlı qüvvələrinin işğalı altında olan Laçın, 2020-ci ilin İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra azad edilərək yenidən Azərbaycanın nəzarətinə qayıtdı. Həmin müddətdə şəhər talan edildi, infrastrukturu dağıdıldı, əhali didərgin salındı. Ancaq bu gün Laçın yeni nəfəs alır – yollar çəkilir, evlər tikilir, həyat bərpa olunur. Və məhz bu şəhərdə müstəqillik gününün qeyd olunması, Azərbaycanın öz suverenliyini bərpa etdiyini və bu torpaqlarda yenidən həyatın başladığını simvolizə edir.
Laçında üç Prezidentin birliyi – qardaşlığın təsdiqidir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev, Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan və Pakistan Prezidenti Asif Əli Zərdari bu tədbirdə birlikdə iştirak etməklə dünyaya güclü bir mesaj verdilər: Bu, o deməkdir ki, Azərbaycan tək deyil. Onun arxasında əbədi və sarsılmaz qardaşları var. Türkiyə və Pakistan, Vətən müharibəsi dövründə Azərbaycana verdikləri siyasi və mənəvi dəstəklə xalqın yaddaşında əbədi iz qoyublar. Bu birlik yalnız emosional və tarixi bağlarla deyil, həm də geosiyasi və strateji maraqlarla möhkəmlənmişdir.
Bu birgə iştirak bir çox səviyyədə mühüm rəmzi mənalar daşıyır: tarixi ədalətin bərpası. Laçının azad olunmuş ərazi kimi bu cür tədbirə ev sahibliyi etməsi, Azərbaycan xalqının haqq işinin nə qədər haqlı və ədalətli olduğunu göstərir.
Türkiyə və Pakistanın burada olması, “Bir millət – üç dövlət” konsepsiyasının real həyatda necə həyata keçdiyini nümayiş etdirir. Üç ölkənin birgə mesajı təkcə dostlara deyil, bölgədə sabitliyi pozmaq istəyənlərə də ünvanlanıb – bu torpaqlarda yeni geosiyasi reallıqlar formalaşıb və bu reallıqlara hörmət olunmalıdır.
Laçında keçirilən bu tədbir sadəcə bir bayram deyil. Bu, gələcəyə inamın, bölgədə quruculuğun və əməkdaşlığın başlanğıcıdır. Üç qardaş ölkə – Azərbaycan, Türkiyə və Pakistan bir daha sübut etdilər ki, yalnız keçmişə deyil, birgə və parlaq gələcəyə də ortaq baxırlar. Laçında baş tutan bu tarixi tədbir bir daha göstərdi ki, müstəqillik təkcə bayram deyil, həm də məsuliyyətdir. Azərbaycan öz müstəqilliyini qorumaqla yanaşı, regionda sülhün, əməkdaşlığın və ədalətin təşəbbüskarına çevrilir. Türkiyə və Pakistan ilə birlikdə bu yol daha güclü, daha əmin və daha parlaq olacaq.
Azərbaycan, Türkiyə və Pakistan xalqları uzun əsrlər boyu bir-birinə yaxın olmuş, müxtəlif dövrlərdə bir-birini dəstəkləmişlər. Xüsusilə XX əsrdə Azərbaycanın müstəqillik uğrunda apardığı mübarizədə Türkiyə və Pakistan daim Azərbaycanın yanında olmuşdur. Hər iki ölkə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü qətiyyətlə dəstəkləyən ilk dövlətlər sırasında olmuş, beynəlxalq platformalarda da bu mövqeni davam etdirirlər.
Son illərdə Azərbaycan, Türkiyə və Pakistan arasında üçtərəfli əməkdaşlıq formatı yaradılıb. “Üç Qardaş” adlanan bu strateji birlik hərbi, iqtisadi, enerji, nəqliyyat və humanitar sahələrdə böyük potensiala malikdir. Birgə hərbi təlimlər, diplomatik görüşlər, iqtisadi forumlar və mədəni tədbirlər bu münasibətlərin sistemli şəkildə qurulduğunu göstərir. Bu model yalnız bu üç ölkənin maraqlarına xidmət etmir – həm də regionda təhlükəsizlik, sülh və əməkdaşlıq üçün bir nümunə yaradır. Digər dövlətlər üçün də bu birlik göstərir ki, qardaşlıq və qarşılıqlı hörmət əsasında qurulan münasibətlər uzunmüddətli və səmərəli olur. Cənab Prezident bildirib ki, artıq dörd ildən çoxdur ki, biz müzəffər xalq və dövlət kimi yaşayırıq və əbədiyyətə qədər yaşayacağıq: “Bu gün əziz qardaşlarımın – Türkiyə Prezidentinin və Pakistanın Baş nazirinin bizimlə bərabər bu bayram tədbirlərində iştirakı, bizə göstərilən dəstək və həmrəylik artıq tamamilə yeni dünya miqyasında reallıqlar yaradır. Bizim gücümüz birliyimizdədir. Bu gün birliyimizi üçtərəfli formatda bir daha təsdiqlədik. Bu gün bayram konsertində səslənəcək mahnılar bir daha bizim birliyimizi, nə qədər zəngin mədəniyyətə malik olmağımızı göstərəcək. Əminəm ki, azad edilmiş Laçından üç ölkənin bu gün dünyaya verdiyi mesajlar lazımi ünvana çatacaq”.
2025-ci ilin 28 mayında – Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaradılmasının ildönümündə – Azərbaycan, Türkiyə və Pakistan prezidentlərinin Laçında birgə iştirakı bu qardaşlığın ən parlaq simvollarından biri oldu. 30 il işğal altında qalan bu qədim Azərbaycan torpağında üç qardaş ölkənin liderlərinin bir yerdə olması, tarixə bir rəmz kimi yazıldı. Bu hadisə təkcə Azərbaycanın qələbəsinin təsdiqi deyil, həm də beynəlxalq həmrəyliyin, dostluğun və gələcək inşasının nişanəsi idi. Azərbaycan–Türkiyə–Pakistan birliyi sadəcə bugünkü dostluq deyil, gələcək nəsillər üçün bir ümid işığıdır. Bu münasibətlər əsasında birgə universitetlər, ortaq layihələr, elm və texnologiya mərkəzləri, enerji layihələri inkişaf edə bilər. Regionun sülh, inkişaf və bərpa dövründə bu üçlük yeni güc mərkəzinə çevrilə bilər. Bu birlik xalqlarımızın keçmişindən doğub, bu günündə möhkəmlənib və sabahına doğru inamla addımlayır. Bu qardaşlıq zamanın sınaqlarından keçmiş, haqqın və ədalətin tərəfində durmuş və durmaqda davam edən bir ittifaqdır. Bütün dünya görür: bu üç xalq bir olduqda, onları heç bir qüvvə ayıra bilməz!
Paşa-zadə Kamal Çingiz oğlu
Qara Qarayev adına Mərkəzi İncəsənət Məktəbinin violonçel ixtisası üzrə müəllimi, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi
